ИСТИНА

Türkiye Haber Metinlerinde Bazı Leksik Özellikler (Some lexical peculiarities of the Turskih news) ÖZET: Kelime kalıpları açısından Türk haber metinlerinde onları başka gazete metinlerinden ayırt edecek özellikler tespit edilebilmektedir. Bu araştırma yapılırken 2017-2020 yılları arasında yayımlanan Anadolu Ajansı, İhlas Haber Ajansı, Akşam, Sabah, Cumhuriyet, Hürriyet, Sözcü, Milliyet, Milli Gazete gibi güvenilir ve prestijli online kaynaklar esas olarak alınmıştır. Teorik olarak araştırma Prof. Dr. T.G. Dobrosklonskaya’nın yazdığı ‘Medya Dilbilimi: Kitle İletişim Araçları Diline Sistematik Yaklaşım’ (Медиалингвистика: системный подход к изучению языка СМИ. М.: Издательство «Флинта», 2008 / Medialingvistika: sistemnyj podhod k izucheniyu yazyka SMI. M.: Izdatel'stvo «Flinta», 2008) üzerine kurulmuştur. Haber metinlerinin en önemli leksik özelliklerinden biri çok sayıda klişelerin kullanılıyor olmasıdır. Prof. Dr. T. G. Dobrosklonskaya’nın belirttiği gibi ‘Haber metni içinde iki birbirine karşı eğilimini birleştirmektedir, bir taraftan metnin devamlı yeniliyor olması, öbür taraftan da metinde yoğun olarak kalıp ifadelerin kullanılıyor olmasıdır’ (ibid, s. 94). Türk haber metinlerinde kullanılan klişeleri üç grup olarak tasnif etmek mümkündür. 1. En yüksek derecede klişeleşmiş ifadeler – farklı konulara değinen haber metinlerinde karşılaşılabilecek kalıplaşmış ifadeler (bu tür klişeleri haber klişeleri olarak nitelendirmekteyiz), örneğin: açıklama yapmak, tepki göstermek, yaptırım uygulamak, operasyon düzenlemek vs. 2. Bağlamla ilişkilendirilmiş klişeleşmiş ifadeler – belli konulara değinen haber metinlerinde karşılaşılabilecek kalıplaşmış ifadeler, bu konuları temel media konuları (İngilizce mediatopics) olarak değerlendirebilmekteyiz, örneğin: ‘Ziyaretler ve görüşmeler’ konusunda en çok kullanılan klişe: resmi ziyaret, bir araya gelmek, hazır bulunmak, gündeme gelmek vs. 3. Eşdizimli sözcükler – gazete, iş vs. dil uslüplerinde kullanılabilen ve belli konularla ilişkilendirilmeyen tekdüze ifadeler, örneğin: yol açmak, ortaya çıkmak, hedef almak vs. Türk haber metinlerinin bir başka leksik özelliği ise, az sayıda yan anlamlı kalıpların olmasıdır. Ayrıca haberlerde deyimlerin de az sayıda kullanılıyor olması dikkat çekicidir. Haber metinlerinde tespit edebildiğimiz deyimler bilgilendirici fonksiyonları yerine getirmemesi nedeniyle sadece haber başlıklarında ve atıflarda yer almaktadır. Aynı tespiti ihtira sözcükleri, eskimiş sözcükler, konuşma tarzında kullanılar ögeler için yapmak mümkündür. ANAHTAR KELİMELER: gazete dili, medya, kitle iletişim araçları, haber metinleri, klişe, klişeleşmiş ifade, deyim, yan anlam